Bir soygunun analizi

Sıradan bir iş gününde günün ilk saatlerinde evden çıkan talihsiz vatandaş ile başlıyor olaylar. Arkadaş otobüste çantasını çaldırır ve günü poliste sürer. Polis hangi muhitte çantasının çalındığını sorar. Ona göre kameralara bakıp takip edecekleri yerleri belirleyeceklerdir. Buyrun, hikayesini beraber dinleyelim:

"Sabah önce otobüsle e5'e çıktım. Ardından 500ES'e bindim. Kalabalıktı, ön taraflarda ayakta duruyordum. Ardından inenler oldukça otobüsün arkasına doğru ilerledim. Bostancı durağında iki farklı koltuktan iki kişi aynı anda kalktı, sol taraftakine yakındım, boşalan yere oturdum. Oturduğum zaman çantamda bir eksik yoktu. Evden çıktığımdan beri dinlediğim müzik türünü değiştirmek için baktığımda telefonum, cüzdanım ve içindeki 1400 liram duruyordu. Ardından gecenin uykusuzluğu ve müziğin etkisiyle, çanta kucağımdayken uyumuşum. Son durakta ineceğim için durak kaçırma gibi bir kaygım yok, rahatça uyuyabiliyorum. Otobüs durup da şoför beni dürttüğü zaman bir baktım ki çantam yoktu. Sonra 155'i aradım ve işte buradayım."

Polis tekrar sorar, "en son hangi duraktayken çantanızın kucağınızda olduğunuzu biliyor musunuz," diye, "sesli sistem her durakta konuşuyor olmalı, en son nereyi duydunuz?".

"Yok, durak isimleri anons edilmiyordu. Bostancı'dan sonra herhangi bir yer olabilir."

Sonra ortaya çıkıyor ki, aslında ortada bir çanta yok. Hiç de olmamış. Telefonun kaskosundan parasını almak için oluşturulmuş bir hikaye ile tutanak tutturuluyor. Peki nasıl anlaşılıyor?

Polislerden biri "telefonunuzun çantada olduğunu söylemiştiniz değil mi" diyor, "bir mp3 çalarınız da yoktu?". Dolayısıyla durak isimleri anons edilmiyordu derken aslında "durak anonslarını duymadım" verisini yorumlayarak anonsun olmadığına ulaşmıştı kendi kafasında. Çünkü kulağında sürekli müzik vardı ve kulaklığın ucu yine çantadaydı. İddia edildiği gibi çanta çalınmış olsaydı müziği de kesilmeliydi.

Bu hikayeden ne çıkartmak lazım?
Çok basit gibi görünse bile, gerçekler tahmin edilen gibi olmayabilir. Algılamıyor olması, sesin olmadığı anlamına gelmiyor; arada algılamayı kesen bir unsur olduğuna işaret ediyor. Evet, gerçekten anons olmayabilirdi ancak verileri hızlıca yorumlamalıyızverilere ulaşmaya çalışmalı ve düzgün yorumlamalıyız. Şoförün seslenmek yerine dürtme sebebi de kulağındaki müzik dolayısıyla duymuyor olmasıydı. (Ah, hayır, belki de uykusu ağırdı, hemen atlamayın, daha yeni öğrenmedik mi?)